Từ 165 năm trước, quan quân nhà Nguyễn sử dụng lối đánh du kích làm tiêu hao sinh lực, buộc liên quân Pháp - Tây Ban Nha ở Đà Nẵng chuyển hướng tấn công Gia Định.
Trong cuộc chiến chống quân xâm lược Pháp - Tây Ban Nha giai đoạn 1858-1860, quân dân triều Nguyễn đã đẩy đuổi khoảng 3.000 quân giặc ra khỏi Đà Nẵng sau 19 tháng, phá tan chiếc lược đánh chiếm nơi này thần tốc để làm bàn đạp tấn công kinh đô Huế. Theo một số tài liệu, số binh lính liên quân thiệt mạng khoảng 1.000, gồm chết trận, chết vì bệnh tật. Triều Nguyễn thiệt hại hơn 5.000 người.
Hình ảnh liên quân Pháp - Tây Ban Nha đặt thuốc nổ phá sập toàn bộ đồn Ba, đồn Hai trên đảo Cô, pháo đài Phòng Hải, đồn Trấn Dương ở bán đảo Sơn Trà, ngày 22/3/1860, trước lúc rút khỏi Đà Nẵng. Nguồn: L’Illustration, journal universel
Nhìn nhận về nguyên nhân giành thắng lợi trong buổi đầu chống Pháp, nhà nghiên cứu Trần Văn Quyến, Trường Đại học Thăng Long, nói trước tiên phải kể đến tinh thần đoàn kết, quyết tâm của quân dân triều Nguyễn bằng mọi giá giữ được Đà Nẵng để bảo vệ kinh thành Huế.
Chính quyền đã cho xây dựng hệ thống phòng thủ liên hoàn. Khi liên quân nổ phát súng đầu tiên sáng 1/9/1858, ban đầu quân triều đình hơi bất ngờ và bị thiệt hại, phải rút lui, phòng thủ, nhưng sau đó đã điều nhiều binh sĩ tinh nhuệ, tướng giỏi như Nguyễn Tri Phương đến chiến trường Đà Nẵng.
Pháp nghĩ cứ chiếm được thành là chiếm được tất cả, đạt được mục tiêu tốc chiến tốc thắng, nhưng thực tế không dễ dàng. Người dân ở các làng mạc thưa thớt ven sông Hàn đã sớm bỏ lại vườn không nhà trống, khiến liên quân dần cạn kiệt lương thực. Cộng với việc thời tiết miền Trung khắc nghiệt, nhiều binh lính mắc bệnh, quân số dần hao tổn.
Theo một số tài liệu, người dân đất Quảng còn ngày đêm dùng lưới đánh cá căng ngang dòng sông, làm sọt tre, đổ đất lấp sông Vĩnh Điện để thay đổi dòng chảy, khiến hạ lưu sông Hàn nông cạn, tàu thuyền của liên quân Pháp - Tây Ban Nha không thể tiến sâu vào trong bờ xả súng. Người công giáo đã không làm nội ứng tiếp tay như dự tính ban đầu của Pháp, khiến nội bộ chỉ huy liên quân lục đục.
Đặc biệt, theo ông Quyến, quân dân triều Nguyễn đã sử dụng lối đánh du kích làm tiêu hao sinh lực và tạo tâm lý hoang mang, lo sợ cho phía liên quân. Chiến thuật này nhằm kéo dài thời gian để củng cố hệ thống đồn lũy, vũ khí, quân lương, đồng thời khiến quân địch dần suy yếu, sau đó tự rút lui. Quân triều đình không đánh mà thắng.
Thành điện Hải đã được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt, nhưng bên kia sông Hàn, thành An Hải không còn dấu tích. "Chúng ta nên dựng lại tấm bia tưởng niệm, nơi một thành trì đã hoàn thành nhiệm vụ rất tốt trong cuộc chiến", ông Tiếng nói.